Sáng kiến kinh nghiệm Thực trạng và công tác phòng cháy, chữa cháy rừng theo phương châm 4 tại chỗ

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
SÁNG KIẾN: “THỰC TRẠNG VÀ CÔNG TÁC PHÒNG CHÁY, CHỮA CHÁY RỪNG THEO PHƯƠNG CHÂM 4 TẠI CHỖ”
SƠ LƯỢC CHỦ SÁNG KIẾN
1. Họ và tên tác giả: Võ Minh Vương, Năm sinh: 1985. 
- Trình độ chuyên môn nghiệp vụ: Đại học hành chính 
- Chức vụ: Phó Chủ tịch UBND thị xã. 
- Đơn vị công tác: UBND thị xã Đức Phổ. 
2. Họ và tên đồng tác giả: Bùi Một, Năm sinh: 1976. 
- Trình độ chuyên môn nghiệp vụ: Đại học lâm nghiệp. 
- Chức vụ: Phó Trưởng phòng. 
- Đơn vị công tác: Phòng Kinh tế thị xã Đức Phổ. 
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn Sáng kiến 
Rừng Đức Phổ có tính đa dạng sinh học cao với nhiều loài động, thực vật quý hiếm, đa dạng về chủng loại, phong phú về loài và có những nguồn gien đặc hữu không những trong nước mà còn cả trong khu vực; đặc biệt diện tích rừng trồng lớn trên 13.308,36 ha xen lẫn nhiều cấp tuổi, dưới tán rừng có nhiều dây leo bụi rậm, đến mùa hanh khô lớp cành lá khô rụng nhiều tạo nên nguồn vật liệu lớn, cùng với điều kiện khí hậu, thời tiết nắng nóng kéo dài, nguy cơ xảy ra cháy rừng rất cao và dễ lan tràn trên diện rộng gây thiệt hại lớn về tài sản và môi trường sinh thái. Cháy rừng là một thảm họa không những gây thiệt hại nghiêm trọng về tài nguyên rừng mà còn làm ảnh hưởng đến môi trường sinh thái, tài sản và tính mạng của nhân dân. 
Trong những năm gần đây diễn biến thời tiết ngày càng phức tạp, tình trạng khô hạn nắng nóng kéo dài, hoạt động sản xuất kinh doanh nghề rừng và các hoạt động khác của người dân trong rừng ngày càng gia tăng, do vậy về mùa khô nguy cơ xảy ra cháy rừng ngày càng cao. Mặt khác diện tích rừng trồng trên địa bàn thị xã ngày càng được mở rộng, đây là đối tượng rừng có nguy cơ cháy cao. Nếu không có những giải pháp tích cực trong việc phòng cháy, chữa cháy và kiểm soát lửa rừng thì cháy rừng sẽ xảy ra, làm thiệt hại lớn đến tài nguyên rừng và hủy hoại môi trường sinh thái. 
Theo số liệu theo dõi diễn biến rừng của thị xã Đức Phổ, tính đến cuối năm 2020 toàn thị xã có 17.857,99 ha đất có rừng. Trong đó: Rừng tự nhiên 1.455,97 ha; Rừng trồng 16.318,52 ha; Rừng trồng cây công nghiệp và đặc sản 83,50 ha. Độ che phủ rừng 42,02%; trong đó diện tích rừng mới trồng dưới 3 năm tuổi, không tham gia tính độ che phủ là 2.200,9 ha. 
Để bảo vệ và phát triển được tài nguyên rừng, bảo vệ tính đa dạng và phong phú của rừng, bảo vệ được tài sản của Nhân dân, vấn đề cấp bách cần thiết hàng đầu phải bảo vệ rừng khỏi bị cháy. Nó không chỉ đem lại giá trị và lợi ích nhiều mặt về kinh tế cho thị xã mà còn có giá trị to lớn về xã hội, về lĩnh vực khoa học, môi trường sinh thái, tham quan du lịch trong thời kỳ đất nước đổi mới. 
Để từng bước khắc phục những bất cập trong công tác PCCCR trên địa bàn thị xãtrong thời gian qua, cần phải xây dựng và tổ chức thực hiện đồng bộ các giải pháp PCCCR nhằm hạn chế đến mức thấp nhất các vụ cháy rừng và thiệt hại do cháy rừng gây ra.
Do vậy, việc đánh giá thực trạng đề ra những giải pháp nhằm huy động lực lượng theo phương châm “4 tại chỗ” trong công tác phòng cháy, chữa cháy rừng trên địa bàn thị xã là một yêu cầu cấp thiết, nhằm chủ động tăng cường các biện pháp PCCCR, hạn chế thấp nhất những thiệt hại do cháy rừng gây ra, góp phần bảo vệ và phát triển tài nguyên rừng. 
2. Điểm mới của Sáng kiến 
Sáng kiến đã đánh giá được thực trạng của công tác PCCCR trong những năm qua, đề ra các giải pháp khắc phục các hạn chế, tồn tại trong thời gian đến theo phương châm “4 tại chỗ” trong công tác phòng cháy, chữa cháy rừng hiện nay trên địa bàn thị xã Đức Phổ 
PHẦN NỘI DUNG
1. Thực trạng công tác PCCCR: 
1.1. Lực lượng phòng cháy, chữa cháy rừng: 
a) Công tác chỉ đạo: 
Ủy ban nhân dân huyện Đức Phổ (nay là thị xã Đức Phổ) ban hành Quyết định thành lập Ban Chỉ đạo Chương trình mục tiêu phát triển lâm nghiệp huyện Đức Phổ (nay là thị xã Đức Phổ) giai đoạn 2016-2020, trên cơ sở Ban Chỉ đạo về Kế hoạch Bảo vệ và phát triển rừng huyện Đức Phổ; đồng thời xây dựng Quy chế hoạt động và phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng thành viên của BCĐ để thống nhất trong chỉ đạo thực hiện công tác bảo vệ rừng, PCCCR. 
Hàng năm, tùy theo từng thời điểm và tình hình diễn biến thời tiết, tình hình triển khai thực hiện công tác PCCCR ở các địa phương, UBND thị xã ban hành Chỉ thị, văn bản chỉ đạo, hướng dẫn các ngành chức năng và UBND các xã, phường thực hiện các biện pháp PCCCR.
Hiện nay có 14/15 xã, phường thành lập Ban Chỉ đạo Chương trình mục tiêu phát triển lâm nghiệp do Phó Chủ tịch phụ trách Nông nghiệp Tài nguyên làm Trưởng ban, các ngành chức năng làm thành viên. Ban Chỉ đạo thường xuyên kiện toàn về mặt tổ chức và triển khai thực hiện các văn bản chỉ đạo của cấp trên về công tác bảo vệ rừng và PCCCR. 
Ở các đơn vị chủ rừng nhóm I và nhóm II đã thành lập các Tổ, Đội, nhóm hộ liền kề trong bảo vệ rừng và PCCCR để chỉ huy và tổ chức thực hiện các biện pháp bảo vệ rừng và PCCCR trên địa bàn quản lý. 
b) Hệ thống lực lượng PCCCR: 
* Lực lượng PCCC chuyên nghiệp: 
Lực lượng phòng cháy, chữa cháy chuyên nghiệp là lực lượng cảnh sát PCCC số 3, chịu trách nhiệm thực hiện chức năng quản lý Nhà nước về lĩnh vực PCCC nói chung và PCCCR nói riêng trên địa bàn thị xã. Có nhiệm vụ hướng dẫn, kiểm tra tất cả các tổ chức, cá nhân thực hiện các quy định của Nhà nước về PCCC; tổ chức, chỉ huy lực lượng chữa cháy, điều tra, xử lý vi phạm về an toàn PCCC. 
* Lực lượng PCCCR tại cơ sở: 
Là lực lượng tại chỗ được thành lập từ các Ban Chỉ đạo của xã, phường và các Tổ, Đội bảo vệ rừng, PCCCR của các thôn có rừng, tổ bảo vệ rừng của các chủ rừng, dân quân tự vệ và lực lượng hợp đồng bảo vệ PCCCR trong 6 tháng mùa khô trên địa bàn thị xã. Đây là lực lượng có thể điều động nhanh, có vai trò quan trọng trong việc phát hiện và dập tắt những đám cháy nhỏ mới phát sinh, tham gia PCCCR với lực lượng chuyên nghiệp. 
1.2. Trang thiết bị, dụng cụ phòng cháy, chữa cháy rừng: 
Hiện nay lực lượng Kiểm lâm thị xã được trang bị 01 xe mô tô, 01 xe ô tô tuần tra, kiểm tra; 20 bàn dập lửa, 04 máy bơm cao áp, 06 máy cắt thực bì, 18 máy thổi gió, 05 máy cưa xăng, 05 loa cầm tay, 07 bộ quần áo, 06 máy định vị GPS, 4 rựa cầm tay, 5 đèn pin, 8 bảng cấp dự báo cháy rừng, ống dây nước (cuộn) 28m, vòi phun nước 05, bồn nước di động 05, xô đựng nước 05, khâu liêm 02, ống nhòm 02...; 
1.3. Tình hình cháy rừng và nguyên nhân: 
a) Tình hình cháy rừng: 
Trong những năm qua, mặc dù các ngành chức năng, UBND các xã, phường đã có nhiều cố gắng chủ động thực hiện các biện pháp PCCCR. Tuy nhiên, do thời tiết khắc nghiệt nên từ năm 2015 đến nay toàn huyện đã xảy ra 37 vụ cháy rừng làm thiệt hại 97,63 ha rừng, điển hình là vụ cháy rừng ngày 24/7/2019 tại xã Phổ Khánh làm thiệt hại 23,8 ha rừng trồng. Thời gian thường xảy ra cháy rừng vào tháng 4, 5, 6, 7, 8. 
b) Nguyên nhân cháy rừng: 
* Nguyên nhân khách quan: 
- Do thời tiết trên địa bàn thị xã thường khô hạn, nắng nóng kéo dài; mùa khô thường có gió Tây Nam nên có ngày nhiệt độ rất cao, làm cho lớp thực bì bị khô nỏ, dễ bén lửa gây cháy rừng; ngoài ra còn có các nguyên nhân như sấm sét, đạn “lân tinh” còn sót lại trong chiến tranh, khi nhiệt độ cao thì phát lửa và gây cháy rừng. 
- Rừng trồng trên địa bàn thị xã trong những năm gần đây phát triển rộng và đan xen trong các khu dân cư, ruộng vườn, nương rẫy, vào mùa khô hanh nhân dân đốt dọn ruộng vườn để lửa cháy lan, gây cháy rừng. 
* Nguyên nhân chủ quan: 
- Do các khu rừng trọng điểm dễ xảy ra cháy nhưng chưa có các công trình, điều kiện đảm bảo an toàn cho công tác phòng cháy rừng; 
- Việc sử dụng lửa thiếu ý thức của người dân trong các hoạt động sản xuất và sinh hoạt gây ra cháy rừng như: đốt nương làm rẫy, đốt thực bì sau khai thác rừng trồng, đốt than, phát đốt bờ ruộng, khai hoang, đốt ong, đốt đồng cỏ chăn nuôi gia súc, thắp hương mồ mã, đốt thực bì để tìm sắt phế liệu, đốt rừng do mâu thuẩn cá nhân trong cộng đồng dân cư, vệ sinh rừng sau khai thác 
1.4. Các biện pháp PCCCR đang áp dụng hiện nay: 
a) Biện pháp phòng cháy rừng: 
- Xác định thời gian dễ cháy rừng: Từ tháng 3 đến tháng 8 trong năm; từ 10 đến 18 giờ trong ngày; 
- Xác định vùng trọng điểm cháy rừng, xây dựng bản đồ phân vùng trọng điểm dễ có nguy cơ cháy rừng để tập trung các nguồn lực, nhân lực cho các vùng này; 
- Tổ chức dự báo và thông tin cấp dự báo cháy rừng để các địa phương, đơn vị chủ rừng chủ động thực hiện các biện pháp PCCCR; 
- Tuyên truyền nâng cao nhận thức, kiến thức về PCCCR, nâng cao ý thức trách nhiệm của nhân dân đối với công tác PCCCR; 
- Tổ chức tập huấn, huấn luyện nghiệp vụ PCCCR; 
- Xây dựng và vận hành các công trình PCCCR;
- Biện pháp lâm sinh làm giảm vật liệu cháy trong rừng; biện pháp dùng lửa xử lý thực bì theo đúng quy định; 
- Tổ chức quy hoạch vùng sản xuất nương rẫy. 
b) Biện pháp chữa cháy rừng: 
- Xây dựng lực lượng chữa cháy rừng cơ sở (Tổ, đội PCCCR); tổ chữa cháy rừng tự nguyện theo nhóm hộ có rừng liền kề; 
- Áp dụng các biện pháp chữa cháy trực tiếp, chữa cháy gián tiếp, an toàn lao động trong chữa cháy rừng; 
- Theo dõi và cập nhật thông tin diễn biến cháy rừng; 
- Tổ chức khắc phục hậu quả do cháy rừng gây ra. 
1.5. Những tồn tại trong công tác phòng cháy, chữa cháy rừng: 
Trong thời gian qua, công tác PCCCR thị xã Đức Phổ đạt được một số kết quả nhất định, tuy nhiên vẫn còn một số tồn tại, bất cập, đó là: 
- Đầu tư phương tiện, trang thiết bị cho công tác PCCCR còn hạn chế so với nhu cầu, việc đầu tư chủ yếu là trang bị dụng cụ thủ công và một ít máy móc thiết bị tuyên truyền, chưa trang bị đồ bảo hộ chữa cháy cho lực lượng Kiểm lâm và các lực lượng tham gia khi có cháy rừng xảy ra. Tại các khu rừng trọng điểm dễ xảy ra cháy rừng chưa xây dựng được các công trình PCCC; chưa tổ chức tập huấn nghiệp vụ PCCCR cho các lực lượng trực tiếp làm công tác PCCCR tại địa phương, trong khi lực lượng Kiểm lâm được giao thực hiện các biện pháp về quản lý, bảo vệ rừng, PCCCR nhưng lại rất mỏng; trình độ chuyên môn, nghiệp vụ về PCCCR còn hạn chế. Vì vậy, khi cháy rừng xảy ra, mặc dù huy động rất nhiều người tham gia chữa cháy song hiệu quả chữa cháy rừng thấp, khi có cháy lớn thì lúng túng, bị động. 
- Khi có cảnh báo nguy cơ cháy rừng, nhưng một số địa phương, đơn vị, chủ rừng vẫn chưa quan tâm theo dõi hoặc có theo dõi nhưng chưa chủ động triển khai các biện pháp PCCCR. Chưa phát hiện sớm được điểm cháy để chủ động phương án PCCCR kịp thời. 
- Sự phối hợp giữa các lực lượng tham gia chữa cháy rừng không nhịp nhàng, chưa phân định rõ chức năng, nhiệm vụ và cơ chế phối hợp giữa các cấp, các ngành trong công tác PCCCR. 
- Vai trò của chủ rừng chưa được phát huy, phương án bốn tại chỗ trong PCCCR chưa được thực hiện nghiêm túc, chủ rừng và cộng đồng cũng chỉ có thể tham gia dập tắt những đám cháy nhỏ, còn các đám cháy lớn không thể kiểm soát được...
2. Nội dung, biện pháp, khả năng ứng dụng, triển khai giải pháp sáng kiến 
2.1. Nội dung 
a) Kiện toàn lực lượng phòng cháy, chữa cháy rừng các cấp 
Củng cố, kiện toàn Ban Chỉ đạo Chương trình mục tiêu phát triển lâm nghiệp bền vững các cấp: Huyện, Xã và Chủ rừng; xây dựng Quy chế hoạt động của Ban Chỉ đạo, phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng thành viên Ban Chỉ đạo, nâng cao năng lực chỉ đạo, chỉ huy chữa cháy rừng, theo dõi, điều hành công tác phòng cháy, chữa cháy rừng trong Ban Chỉ đạo. 
b) Tổ chức lực lượng PCCCR: 
- Lực lượng PCCCR cấp huyện: Xây dựng Tổ Kiểm lâm cơ động và PCCCR ở Hạt Kiểm lâm; tổ chức đào tạo, huấn luyện nghiệp vụ và trang bị phương tiện, thiết bị cần thiết phục vụ công tác PCCCR. 
- Lực lượng PCCCR cấp xã: Xây dựng, củng cố các tổ đội xung kích PCCCR; đồng thời xây dựng phương án tác chiến chữa cháy rừng trên địa bàn xã; tổ chức tập huấn, huấn luyện nghiệp vụ cho các tổ đội xung kích PCCCR đảm bảo hoạt động thật sự có hiệu quả. 
- Lực lượng phòng cháy, chữa cháy rừng thôn, tổ dân phố và tổ đội chữa cháy rừng theo nhóm hộ liền kề: Mỗi thôn, tổ dân phố có rừng xây dựng ít nhất 1 Tổ đội bảo vệ rừng và phòng cháy, chữa cháy rừng. Lực lượng này phải được huấn luyện nghiệp vụ và trang bị thiết bị và công cụ chữa cháy rừng cần thiết. 
Thường xuyên tuần tra, canh gác kịp thời phát hiện cháy rừng, loại trừ các nguy cơ gây cháy rừng. Khi cháy rừng xảy ra phải kịp thời, tiên phong chữa cháy. 
2.2. Biện pháp, khả năng ứng dụng, triển khai giải pháp sáng kiến 
a) Các biện pháp phòng cháy rừng: 
- Mùa cháy rừng: Đức Phổ chịu ảnh hưởng của khí hậu nhiệt đới gió mùa, do đó khí hậu chia thành hai mùa là: mùa mưa và mùa khô. 
Mùa khô từ đầu tháng 3 đến hết tháng 8, có những năm mùa khô đến sớm từ tháng 2 và kéo dài hết tháng 9 dương lịch, đặc điểm khí hậu khô nóng và có gió Tây Nam thịnh hành từ tháng 5 đến tháng 8; những tháng khô kiệt thường là tháng 5, 6, 7. Qua theo dõi nhiều năm thì cháy rừng thường xuất hiện trong những tháng này. 
- Xây dựng phương án PCCCR: 
+ Ủy ban nhân dân các xã, phường chỉ đạo việc xây dựng phương án PCCCR, phương án tổ chức chữa cháy cụ thể cho từng khu rừng nếu cháy rừng xảy ra, xây dựng bản đồ phân vùng trọng điểm nguy cơ cháy rừng nhằm phục vụ công tác quản lý và tổ chức phòng cháy rừng trên địa bàn.
+ Chủ rừng là tổ chức, hộ gia đình, cá nhân phải xây dựng phương án PCCCR và bản đồ phân vùng trọng điểm nguy cơ cháy rừng đối với diện tích rừng của mình. 
- Công tác tuyên truyền: 
Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng, các quy định của Nhà nước về phòng cháy, chữa cháy rừng, nhằm làm thay đổi nhận thức và hành vi của mọi người đối với sự nghiệp bảo vệ và phát triển rừng, qua đó nâng cao ý thức, trách nhiệm của người dân, các cấp chính quyền và của chủ rừng về công tác bảo vệ rừng và phòng cháy, chữa cháy rừng. 
Tổ chức cảnh báo nguy cơ cháy rừng, thông tin cấp dự báo cháy rừng cho các thành viên trong Ban Chỉ đạo để chủ động tổ chức triển khai các biện pháp PCCCR. 
Tổ chức thực hiện 27 bản Quy ước bảo vệ và phát triển rừng trong cộng đồng dân cư thôn đã được UBND huyện Đức Phổ (nay là UBND thị xã Đức Phổ) chuẩn y. 
- Dự báo, cảnh báo nguy cơ cháy rừng: 
Tổ chức dự báo và thông tin cấp dự báo, cảnh báo nguy cơ cháy rừng, phổ biến kịp thời đến cấp xã và trên các phương tiện thông tin đại chúng, để chủ động tổ chức thực hiện các biện pháp PCCCR trên địa bàn quản lý. 
- Đào tạo, huấn luyện nghiệp vụ và diễn tập chữa cháy rừng: 
Tổ chức các lớp tập huấn nghiệp vụ quản lý lửa rừng; kỹ năng, chiến thuật chữa cháy rừng cho lực lượng PCCCR ở xã, phường và tổ đội PCCCR của thôn, tổ dân phố. Xây dựng phương án và tổ chức diễn tập chữa cháy rừng theo quy mô phù hợp với tình hình cụ thể của từng địa phương, đơn vị. 
- Xây dựng, tu sửa các công trình PCCCR: 
Hàng năm, các đơn vị chủ rừng lập kế hoạch xây dựng bổ sung, tu sửa hệ thống các công trình PCCCR như đường băng cản lửa, ao hồ chứa nước, cống giữ nước, hệ thống chòi canh lửa rừng; đầu tư trang bị phương tiện, máy móc thiết bị và công cụ PCCCR; thực hiện các biện pháp lâm sinh, vệ sinh rừng làm giảm nguồn vật liệu cháy trong rừng. 
- Thực hiện cam kết bảo vệ rừng, PCCCR: 
Tổ chức cho các chủ rừng, hộ gia đình cá nhân sống trong