Sáng kiến kinh nghiệm Một số kinh nghiệm hoàn thiện kế toán tiền lương và các khoản trích theo lương ở trường Mầm non

A. ĐẶT VẤN ĐỀ
Kế toán là một công cụ không thể thiếu trong sự phát triển kinh tế xã hội của loài người, bởi nó gắn liền với hoạt động quản lý. Công việc kế toán đòi hỏi sự chi tiết, rõ ràng và có độ chính xác cao. Do đó cần phải có sự thay đổi về mọi mặt để có thể đáp ứng được yêu cầu quản lý ngày càng cao hơn, phù hợp với sự phát triển của thời đại. Trải qua nhiều năm đổi mới, nền kinh tế của Việt Nam đã có nhiều khởi sắc, cơ chế quản lý tài chính có sự thay đổi sâu sắc đã có tác động lớn đến hoạt động trong các đơn vị hành chính sự nghiệp. Trong nền kinh tế thị trường hiện nay, các đơn vị hành chính sự nghiệp được giao quyền tự chủ trong hạch toán kinh phí khoán. Muốn thực hiện được điều đó các đơn vị cần phải có cơ chế quản lý một cách khoa học, hợp lý, thực hiện tổng hòa nhiều biện pháp. Trong đó tiền lương cũng là một vấn đề được quan tâm.
           Nói đến tiền lương là ta nói đến giá cả của sức lao động, sự phát triển của các đơn vị sự nghiệp hành chính, các nhà trường, là thể hiện giá trị, vị thế của người lao động đối với gia đình, cơ quan và xã hội. Lao động của con người- theo Mac là một trong ba yếu tố quan trọng và quy định sự tồn tại của quá trình sản xuất. Lao động giữ vai trò chủ chốt trong việc tái tạo ra của cải và vật chất, tinh thần cho xã hội , lao động có năng suất, có chất lượng và đạt hiệu quả cao, là nhân tố đảm bảo cho sự phồn thịnh của mọi đơn vị sự nghiệp hành chính và các nhà trường.Tiền lương là biểu hiện bằng tiền mà nhà nước trả cho người lao động tương ứng với thời gian, chất lượng và kết quả lao động mà họ đã cống hiến. Tiền lương là nguồn thu nhập chủ yếu của người lao động, ngoài ra người lao động còn được hưởng một số nguồn thu nhập khác như: Trợ cấp BHXH, tiền thưởng Tổ chức sử dụng lao động hợp lý, hạch toán tốt lao động và tính đúng thù lao của người lao động, thanh toán tiền lương và các khoản liên quan kịp thời sẽ kích thích người lao động quan tâm đến thời gian và chất lượng lao động từ đó nâng cao năng suất lao động.   
          Ngành giáo dục là ngành đặc biệt quan trọng vì đào tạo ra kiến thức con người, liên quan đến mọi người. Tiền lương, tiền công của giáo viên cũng cần được quan tâm. Đội ngũ giáo viên ở bất cứ giai đoạn phát triển nào cũng là yếu tố quan trọng, quyết định đến chất lượng giáo dục. Trước yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa- hiện đại hóa đất nước, của xu thế hội nhập thì việc xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên lại càng quan trọng hơn bao giờ hết. Bởi vậy một chính sách tiền lương thỏa đáng tăng tích lũy và cải thiện đời sống con người. Tiền lương là một vấn đề thiết thực ảnh hưởng tới đời sống của cán bộ công nhân viên chức, tiền lương được quy định một cách đúng đắn, kế toán tiền lương chính xác, đầy đủ là yếu tố kích thích sức lao động, nâng cao tay nghề. Đồng thời phải tổ chức hạch toán chi phí tiền lương một cách chính xác và đầy đủ hơn nhằm phản ánh một cách trung thực năng lực lao động của cán bộ, công nhân viên chức.
          Nhận thức được tầm quan trọng của vấn đề trên, tôi chọn sáng kiến kinh nghiệm: “Một số kinh nghiệm hoàn thiện kế toán tiền lương và các khoản trích theo lương ở  trường mầm non” làm sáng kiến kinh nghiệm của mình.
        * Mục đích nghiên cứu:
          Báo cáo kịp thời số liệu hiện tại. 
          Tìm hiểu về cách tính tiền lương và các khoản trích theo lương ở trường mầm non, rút ra những nhận định chung và một số ý kiến cá nhân nhằm hoàn thiện công tác tiền lương ở trường.
          Nghiên cứu kế toán tiền lương và các khoản trích theo lương tại trường mầm non nhằm thấy được thực trạng kế toán tiền lương và các khoản trích theo lương tại trường mầm non, đồng thời chỉ ra được những ưu điểm cũng như nhược điểm còn tồn tại. Và quan trọng nhất là từ những nhược điểm, kiến nghị một số giải pháp nhằm hoàn thiện trong công tác kế toán tiền lương tại trường mầm non. Các kiến nghị ấy bao gồm kiến nghị đối với các cấp lãnh đạo về công tác kế toán.
          * Phương pháp nghiên cứu:
          + Phương pháp nghiên cứu lý luận
          + Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
          + Phương pháp thống kê toán học, bảng biểu.    
          + Phương pháp thu nhập dữ liệu
          + Phương pháp phân tích, xử lý số liệu.
          * Đối tượng, phạm vi áp dụng:
          + Đối tượng nghiên cứu: Các biện pháp hoàn thiện kế toán tiền lương và các khoản trích theo lương ở trường mầm non.
B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. Những nội dung lý luận có liên quan trực tiếp đến vấn đề nghiên cứu tổng kết kinh nghiệm.
Nền sản xuất xã hội được cấu thành từ ba yếu tố cơ bản là lao động, đối tượng lao động và tư liệu lao động, trong đó lao động là yếu tố quan trọng nhất bởi nó mang tính chủ động và quyết định. Tiền lương có vai trò rất to lớn nó làm thoả mãn nhu cầu của người lao động. Theo quan điểm này thì tiền lương vừa được trả bằng tiền vừa được trả bằng hiện vật. Theo quan điểm này thì chế độ tiền lương mang tính bao cấp, bình quân nên không có tác dụng kích thích người lao động. Trong thời kỳ bao cấp nhà nước đã áp dụng tiền lương theo quan điểm này, ngày nay theo quan điểm mới thì: Tiền lương (hay tiền công) là số tiền mà người sử dụng lao động chi trả cho người lao động theo số lượng và chất lượng lao động mà họ đã bỏ ra.
 Một số khái niệm về tiền lương có thể được nêu ra như sau:
“Tiền lương là giá cả sức lao động được hình thành qua thỏa thuận giữa người sử dụng sức lao động và người lao động phù hợp với quan hệ cung cầu sức lao động trong nền kinh tế thị trường”.
Tiền công là một biểu hiện, một tên gọi khác của tiền lương. Tiền công gắn trực tiếp hơn với các quan hệ thỏa thuận mua bán sức lao động và thường được sử dụng trong lĩnh vực sản xuất kinh doanh, dịch vụ, các hợp đồng dân sự thuê mướn lao động có thời hạn. Khái niệm tiền công được sử dụng phổ biến trong những thỏa thuận thuê nhân công trên thị trường tự do và có thể gọi là giá công lao động. (Ở Việt Nam, trên thị trường tự do thuật ngữ “tiền công” thường được dùng để trả công cho lao động chân tay, còn “thù lao” dùng chỉ việc trả công cho lao động trí óc).
Từ những nội dung trên cho thấy bản chất của tiền lương là giá cả sức lao động được hình thành trên cơ sở giá trị sức lao động.
Theo chế độ hiện hành thì các khoản trích theo lương gồm: Bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp và kinh phí công đoàn.
Quỹ BHXH được trích lập nhằm trợ cấp công nhân viên có tham gia đóng góp quỹ trong trường hợp họ bị mất khả năng lao động, cụ thể:
- Trợ cấp công nhân viên ốm đau, thai sản.
- Trợ cấp công nhân viên khi bị tai nạn lao động hay bệnh nghề nghiệp.
- Trợ cấp công nhân viên khi về hưu, mất sức lao động.
-  Chi công tác quản lý quỹ BHXH
Quỹ bảo hiểm y tế được hình thành chủ yếu do các đơn vị sử dụng lao động trích một tỷ lệ % nhất định trên tiền lương cơ bản và các khoản phụ cấp để nộp cho cơ quan bảo hiểm xã hội. Theo quy định hiện nay thì mức trích là 4,5% trên quỹ lương cơ bản và các khoản phụ cấp thường xuyên. Trong đó 3% do Nhà nước chi trả; 1,5% được khấu trừ vào lương của cán bộ công nhân viên chức.
Kinh phí công đoàn dùng để duy trì hoạt động của bộ máy công đoàn các cấp, trợ cấp cho cán bộ công nhân viên chức khi gặp khó khăn.
Quỹ bảo hiểm thất nghiệp được trích lập nhằm trợ cấp cho các đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc khi bị mất việc làm hoặc chấm dứt hợp đồng lao động.
Chính vì vậy mà kế toán tiền lương và các khoản trích theo lương vô cùng quan trọng trong công tác hạch toán kế toán tại trường mầm non.
          II. Thực trạng vấn đề.
1. Đặc điểm chung:
Trường đã đạt đạt kiểm định chất lượng giáo dục cấp độ 1 và công nhận lại trường chuẩn quốc gia vào tháng 12 năm 2019. Đây là niềm vinh dự nhưng theo đó cũng là trọng trách lớn lao mà tập thể cán bộ, giáo viên, nhân viên trong trường cần cố gắng quyết tâm phấn đấu, duy trì được danh hiệu đã đạt được.
Số lượng học sinh tăng đều qua các năm học. Theo đó, đội ngũ cán bộ, giáo viên, nhân viên trong trường cũng được bổ sung kịp thời đáp ứng đầy đủ yêu cầu về trình độ chuyên môn nghiệp vụ. Ban giám hiệu có trình độ chuyên môn nghiệp vụ vững vàng, luôn quan tâm đến đời sống của đội ngũ công nhân viên trong trường.
Cơ sở vật chất của trường được xây dựng khang trang, đường xá thuận tiện cho trẻ đến trường. Hệ thống bếp ăn được trang bị đầy đủ, đồ dùng hiện đại để phục vụ tốt cho quá trình chăm sóc nuôi dưỡng trẻ, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm. Lớp học có công trình vệ sinh khép kín, được lắp điều hòa hai chiều, đầy đủ đồ dùng - đồ chơi dạy học theo thông tư 01,02 phục vụ cho chương trình giáo dục mầm non mới. Trong quá trình hoạt động, trường thực hiện theo đúng quy định của Điều lệ trường Mầm non Ban hành kèm theo thông tư số 52/2020/TT-BGDĐT ngày 31/12/2020 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo và Luật Giáo dục.
            2. Thuận lợi:
- Được sự quan tâm của các cấp lãnh đạo, của Ban giám hiệu nhà trường tạo điều kiện về thời gian cho việc học tập nâng cao trình độ. Tổ chức các lớp tập huấn kịp thời khi có các chế độ về tiền lương mới.
- Trang bị đầy đủ cơ sở vật chất, phần mềm kế toán để phục vụ công tác kế toán được nhanh chóng, kịp thời và chính xác.
- Nhiệt tình trong công việc, yêu nghề, có thâm niên và trình độ đại học kế toán.
3. Khó khăn:
- Chế độ tiền lương, phụ cấp của giáo viên, nhân viên trường mầm non không đồng đều và có nhiều biến động khiến cho việc tính lương, phụ cấp gặp những khó khăn nhất định.
- Các khoản trích theo lương cũng thay đổi theo các giai đoạn nên cần phải cập nhật thường xuyên hơn.
 III. Các biện pháp tiến hành.
1.  Hạch toán tiền lương và các khoản trích theo lương.
Để có thể hoàn thành tốt công việc của mình và đảm bảo quyền lợi cho CB - GV - NV tôi đã nghiên cứu kỹ về chế độ tiền lương và các khoản trích theo lương. Vì vậy trong bản sáng kiến kinh nghiệm này tôi xin chia sẻ những biện pháp mà tôi đã làm để có thể đảm bảo tốt nhất quyền lợi của CB - GV - NV làm việc trong trường mầm non.
* Cách thực hiện:
- Vai trò và ý nghĩa của tiền lương
Vai trò của tiền lương:
Tiền lương có vai trò rất to lớn nó làm thoả mãn nhu cầu của người lao động. Vì tiền lương là nguồn thu nhập chủ yếu của người lao động, người lao động đi làm cốt là để được trả thù lao cho họ bằng tiền lương để đảm bảo cuộc sống tối thiểu cho họ. Vì vậy việc trả lương cho người lao động cần phải tính toán một cách hợp lý để cả hai bên cùng có lợi đồng thời kích thích người lao động tự giác và hăng say lao động. Mặt khác tiền lương còn là đòn bẩy kinh tế để khuyến khích tinh thần hăng hái lao động, kích thích người lao động quan tâm đến kết quả lao động của họ. Vì vậy nó phải đóng vai trò đảm bảo cơ bản cho cuộc sống của người lao động. Để đảm bảo được vai trò này, trước hết phải đảm bảo được mức sống tối thiểu cho người lao động. Mức sống tối thiểu là mức độ thỏa mãn nhu cầu về điều kiện sinh hoạt tồn tại và phát triển. Mức sống tối thiểu được thể hiện qua hai mặt: Về mặt hiện vật thể hiện qua cơ cấu, chủng loại, các kiểu sinh hoạt và dịch vụ cần thiết để tái sản xuất giảm bớt sức lao động - Về mặt giá trị thể hiện qua các giá trị của các kiểu sinh hoạt và dịch vụ cần thiết.
Ý nghĩa của tiền lương:
Tiền lương là nguồn thu nhập chủ yếu của người lao động. Ngoài ra người lao động còn được hưởng một số nguồn thu nhập khác như: Trợ cấp BHXH, tiền thưởng, tiền làm thêm giờ  Tổ chức sử dụng lao động hợp lý, hạch toán tốt lao động, trên cơ sở đó tính đúng thù lao lao động, thanh toán kịp thời tiền lương và các khoản liên quan từ đó kích thích người lao động quan tâm đến thời gian, kết quả và chất lượng lao động, chấp hành tốt kỷ luật lao động, nâng cao năng suất lao động, góp phần tiết kiệm chi phí về lao động sống, hạ giá thành sản phẩm, tăng lợi nhuận cho doanh nghiệp đồng thời tạo điều kiện nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho người lao động.
Với ý nghĩa trên thì tiền lương không chỉ mang tính chất chi phí mà nó trở thành phương tiện tạo ra giá trị mới. Xét trên một khía cạnh nào đó thì tiền lương là bằng chứng rõ ràng thể hiện giá trị,địa vị, uy tín của người lao động đối với gia đình, cơ quan và xã hội. Nó thể hiện sự đánh giá đúng mực năng lực và công lao của họ đối với sự phát triển của xã hội.
Thông qua vai trò và ý nghĩa của tiền lương, nhận thấy tầm quan trọng của nó tôi phải xác định nhiệm vụ của kế toán trong tiền lương.
- Các khoản trích theo lương
Theo chế độ hiện hành thì các khoản trích theo lương gồm:
+ Bảo hiểm xã hội (BHXH)
Bảo hiểm xã hội là sự đảm bảo thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp,thất nghiệp, hết tuổi lao động hoặc đã chết, trên cơ sở đóng vào quỹ bảo hiểm xã hội.
Nguồn hình thành quỹ bảo hiểm xã hội chủ yếu do các đơn vị có sử dụng lao động trích một tỷ lệ nhất định trên quỹ tiền lương, tiền công đóng bảo hiểm xã hội của người lao động để nộp cho cơ quan bảo hiểm xã hội theo Luật bảo hiểm xã hội quy định.
Người sử dụng lao động đóng góp 17% trên quỹ tiền lương, tiền công đóng bảo hiểm xã hội cho người lao động trong đơn vị;
Người lao động đóng góp bằng 8% mức tiền lương, tiền công vào quỹ hưu trí và tử tuất;
Nhà nước hỗ trợ thêm để đảm bảo thực hiện các chế độ bảo hiểm xã hội đối với người lao động.
Việc sử dụng và chi quỹ bảo hiểm xã hội ở cấp quản lý nào cũng phải thực hiện theo chế độ qui định vì bảo hiểm xã hội là một trong những chính sách kinh tế xã hội quan trọng của Nhà nước. Nó không chỉ xác định khía cạnh kinh tế xã hội mà còn phản ánh một chế độ xã hội của một quốc gia.
+ Bảo hiểm y tế (BHYT)
Trong cuộc sống ai cũng muốn mình được mạnh khỏe, ấm no hạnh phúc. Nhưng cuộc sống luôn có những rủi ro bất ngờ như: ốm đau, bệnh tật... không thể tránh khỏi. Bảo hiểm y tế ra đời nhằm giúp đỡ  mọi người lao động và gia đình họ khi gặp rủi ro: Chi trả cho người lao động khi bị ốm đau điều trị tại bệnh viện và các cơ sở y tế về tiền thuốc men... để đảm bảo đời sống bảo đảm an toàn xã hội. Bảo hiểm y tế là một chính sách xã hội do Nhà nước tổ chức thực hiện nhằm huy động sự đóng góp của người sử dụng lao động, các tổ chức cá nhân để thanh toán chi phí khám chữa bệnh cho người có thẻ bảo hiểm y tế khi ốm đau, bệnh tật.
+ Kinh phí công đoàn
Để có nguồn kinh phí chi cho hoạt động công đoàn, hàng tháng trường tôi trích theo tỷ lệ quy định .Hiện nay thì trích 3% trên quỹ lương cơ bản và các khoản phụ cấp chức vụ thường xuyên. Trong đó 2% ngân sách nhà nước cấp; 1% khấu trừ vào lương của công chức viên chức. (1% này được thu bằng tiền mặt và được để lại đơn vị hoạt động)
+ Bảo hiểm thất nghiệp ( BHTN)
Mức đóng là 2% trên tổng tiền lương, tiền công và các khoản phụ cấp thường xuyên. Trong đó, người lao động đóng 1% trên tổng tiền lương, tiền công và các khoản phụ cấp, Nhà nước hỗ trợ 1% từ ngân sách được chuyển trực tiếp vào quỹ bảo hiểm thất nghiệp.
Quyền lợi: Người tham gia bảo hiểm thất nghiệp được hưởng các chế độ sau:
Trợ cấp thất nghiệp: mức trợ cấp thất nghiệp hàng tháng bằng 60% mức lương bình quân tiền lương, tiền công tháng đóng bảo hiểm thất nghiệp của 6 tháng liền kề trước khi bị mất việc là